EEN PAASEILANDBEELD OP TEXEL?

Drie eeuwen geleden, op 1 augustus 1721, vertrok de toen 62 jarige Jacob Roggeveen met een vloot van de West Indische Compagnie van de Reede van Texel.
Met drie zeilschepen ging men op zoek naar “Het Onbekende Suydtland,” een toen vermoed continent, dat Roggeveen met deze expeditie hoopte te vinden ergens ten westen van Zuid-Amerika. Nieuw land, waar men handelsposten dacht op te kunnen zetten, werd nooit gevonden.
Wel was het Jacob Roggeveen, die met Pasen 1722 als eerste Europeaan voet aan wal zette op een klein vulkanisch eiland in De Stille Oceaan. Sinds die tijd is het eiland,
dat al eeuwen werd bewoond door Polynesiërs, bekend als Paaseiland, Easter Island of   Isla de Pascua.
De bewoners noemden hun eiland “Te Pito O Te Henua” – De navel van de wereld!
Later is de naam “Rapa Nui”, dat grote rots betekent, gebruikelijk geworden.

Destijds was het eiland al kaal en vrijwel boomloos, het was bepaald geen idyllisch  Zuidzee palmeneiland! Als handelspost was het voor de W.I.C. niet interessant, de vloot zeilde verder in westelijke richting en kwam in het (Octrooi-) gebied van de V.O.C.-     de Verenigde Oost Indische Compagnie, een gegeven dat niet zonder gevolgen bleef:De twee overgebleven schepen werden in Batavia (Jakarta) door zijn landgenoten (!) in beslag genomen en Jacob Roggeveen kwam teleurgesteld en berooid terug in Holland. De expeditie was mislukt en zijn hoop om het Suydtland te vinden (gebaseerd op de ideeën en zeekaarten van zijn vader) was vervlogen. Zijn naam zou wel voor altijd verbonden blijven aan de “Ontdekking” van Paasch Eyland, het eiland met de mysterieuze beelden.

Voor de bewoners van “De navel van de wereld” was de wereldreis van Roggeveen vanaf de Reede van Texel, de reden om 250 jaar later met het bestuur van Texel in contact te treden.
In 1972 werd door de bestuurders van Paaseiland voorgesteld om een zusterband tussen de eilanden aan te gaan. Een leuk idee, maar een verzoek dat op Texel niet aansprak.
De afstand tot Paaseiland was letterlijk te ver en figuurlijk te groot en het verzoek lag destijds gevoelig. Het eiland hoort sinds 1888 bij Chili, waar het in 1972 politiek onrustig was. Als antwoord stuurde Texel een vlag, een wapenschild en een vakantiebrochure, vergezeld van de beste wensen. Daar bleef het bij, het verzoek belandde in het archief en werd vergeten.

Het werd echter niet vergeten door Niek Welboren, die al sinds zijn jeugd, na het lezen van Thor Heyerdahl’s “Aku Aku”, droomde van een reis naar Paaseiland. Hij verzorgde in 1972 een illustratie bij een bericht over het verzoek en het begin van de jaren tachtig ondernam hij een eerste poging om de contacten tussen de eilanden nieuw leven in te blazen. Zijn verzoek om medewerking vond toen bij de betrokken ambtenaren van Texel geen gehoor.

In 1990 lanceerde hij een plan om als “Schilderend Afgezant” alsnog inhoud te geven aan het verzoek van de bewoners van Paaseiland. Zijn ideeën en de kunstzinnige visie spraken nu wel tot de verbeelding en hij kreeg de nodige ondersteuning van instanties, de lokale pers en vrienden.
De Chileense ambassade en het Gemeentebestuur van Texel wilden meewerken en een groot aantal vrienden tekende in op de z.g. “Paaseilandprent”. Met de voorverkoop van na de reis af te leveren prenten, wist hij zijn kostbare avontuur te financieren.
In 1992 verbleef hij van half januari tot eind mei, als schilder en afgezant op het eiland van zijn dromen. Hij had zich vooraf een voorstelling gemaakt, maar het eiland met eigen ogen zien en de “Werkelijkheid” van het mysterie ondergaan, overtrof zijn hoog gespannen verwachtingen. Hij schreef zijn indrukken op voor de vrienden en intekenaars thuis, die via berichten in de Texelse Courant de reis konden mee beleven.
Tijdens zijn verblijf ontstonden meer dan vijfentachtig tekeningen. Uiteraard zocht hij ook contact met de lokale bevolking en het eilandbestuur. Het verzoek dat twintig jaar daarvoor door hen werd gedaan, bleek niet vergeten te zijn.
Er werd aandacht besteed aan de reis van Niek Welboren als schilder en afgezant van Texel, o.a. via de lokale radio. Het plan om op Texel een beeld te laten maken door een kunstenaar van Paaseiland werd met enthousiasme begroet en beeldhouwers stonden bijna in de rij. Het was moeilijk om de meest geschikte te kiezen, want bijna iedereen op het eiland hakt en snijdt. De keuze voor de een boven de ander bleek zeer gevoelig te liggen.

Het werd Bene Aukara Tuki Pate, ooit door de bewoners van Rapa Nui verkozen tot de beste beeldhouwer van van het eiland.
Hij deelde het idealisme van Niek om de culturele verbinding op kunstzinnige wijze vorm te geven. Hij begreep ook goed dat de middelen voor het project op Texel beperkt waren. Bene Tuki bood aan om tegen reis- en verblijfskosten een Moai uit steen te hakken. Een genereus voorstel!
In de zomer van 1993 realiseerde hij in twee maanden tijd een uniek beeld als blijvend symbool van de band tussen de twee even grote, maar totaal verschillende eilanden.
Voor zijn zware fysieke inspanning verlangde hij geen honorarium, want hij zag het als een eer om het beeld voor en op Texel te maken. Voor de beeldhouwer van Rapa Nui was het project op Texel en de reis naar Europa een unieke ervaring.
Hij was vooral een meester in het snijden van houten beelden en dit eerste grote werk in steen was ook voor hem een grote uitdaging. Later zouden er nog meerdere grote beelden in steen volgen, o.a. in Chili, Italië en Japan. Voor toeschouwers was het een onvergetelijke belevenis om de beeldhouwer, dag in dag uit, gedreven aan het werk te zien met een hout -bijl. (!)

Tijdens het vervaardigen van de Moai werd ook traditioneel houtsnijwerk van de beeldhouwer geëxposeerd, in combinatie met de verbeeldende tekeningen die Niek Welboren tijdens zijn reis had gemaakt.
Het beeld werd feestelijk onthuld door Ana Maria Arredondo, de echtgenote van Bene en Stefan te Velde (zoon van de avontuurlijke zeezeiler), die op Paaseiland werd geboren.Vrienden, intekenaars, ondersteuners, bestuurders, wetenschappers, attachees en familieleden van de beeldhouwer waren getuige van het bijzondere moment.
De symbolische gebeurtenis bij De Eiland Galerij en het proces dat er aan vooraf ging, werd belangeloos op film vastgelegd door AV Video.
De onthulling was voor alle betrokkenen een onvergetelijk hoogtepunt en de afronding van het kunstzinnige en culturele project.

Het Paaseilandbeeld op Texel, “De Dromer van Rapa Nui” genaamd, is in vele opzichten uniek.Het kwam tot stand dankzij het idealisme van de kunstenaars en de inzet van vrienden.Het brok tufsteen van 6000 kg uit de Duitse Eifel, het transport, de reis- en verblijfskosten van de beeldhouwer en de andere kosten van het project, werden betaald door betrokken lokale ondernemers, TESO en de Gemeente Texel.

Met “De Dromer van Rapa Nui” in Eierland, de neus in de richting van het kleine vulkanische eiland in de Stille Oceaan, is Texel voor altijd verbonden met “De navel van de wereld”!
Een tijdloos symbool, maar bijna historisch… nu de wereld kleiner lijkt door de  ongekende, digitale mogelijkheden en de informatiestroom via het internet.

Bene Aukara Tuki Pate overleed in het herdenkingsjaar 2022. Zijn werk wordt gekoesterd en tentoongesteld in het Centro de Arte Y Cultura  in Hanga Roa op Paaseiland.
https://www.youtube.com/watch?v=8-gvEBPHx2A
De impressies van Niek Welboren zijn permanent te zien op Texel.